Hoe bouw je een geloofwaardige wereld op papier? Een omgeving waarin de lezer zich thuis voelt. Of juist niet. Wie een dystopie leest, weet meteen dat de personages het niet gemakkelijk gaan krijgen. In Leegland leven Senna en Julius onder het juk van een dictatuur, waar de Geheime Dienst ze in de gaten houdt, het leger de baas is en ze gedeporteerd kunnen worden naar het griezelige Fort Zwolle. Met nawoord!
Toen ik begon te schrijven aan Leegland, wist ik al dat ik een dystopische wereld wilde bouwen die niet te veel mocht afwijken van onze eigen werkelijkheid. Nederland, maar dan ergens in een duistere toekomst. Ik liet de zeespiegel flink stijgen, gooide dijken en waterwerken plat en veranderde onze democratie in een dictatuur. Ik tekende landkaarten en vond op internet een verontrustende kaart waarop Nederland grotendeels onder water staat. Dat plaatje werd mijn leidraad tijdens het schrijven. Ik geef toe dat ik de zeespiegel her en der iets heb verlaagd, als me dat beter uitkwam, maar grotendeels heb ik me er aan gehouden.
De geschiedenis van de toekomst
Vanaf dat moment was het niet zo ingewikkeld om een geloofwaardig scenario voor de geschiedenis van de toekomst te verzinnen. Ik hoefde het nieuws maar te volgen om gebeurtenissen van nu te vertalen naar de toekomst. Brexit leidde in mijn verhaal tot het uiteenvallen van Europa. Nederland werd een republiek en raakte slaags met Groot-Scandinavië. De regering riep de noodtoestand uit en de democratie werd afgeschaft.
De ene na de andere ramp
Tegelijkertijd werd al het aardgas in het noorden uit de grond gehaald. Na een paar verwoestende aardbevingen sloeg de bevolking op de vlucht. En wie niet ging, werd onder dwang geëvacueerd. En alsof dat nog niet erg genoeg was, liet ik ook nog eens een klimaatoorlog uitbreken, gooiden de Britten de Afsluitdijk plat en zette de Nieuwe Zuiderzee het halve land onder water. Zo ontstond een donkere versie van Nederland, herkenbaar maar ook weer niet. Met locaties als Amersfoort-aan-Zee, de Hel van Limburg, de Amsterdamse Archipel, de ruïnes van Kampen en Fort Zwolle. Een republiek waar een dictatuur aan de macht was en waar de Geheime Dienst en het leger de baas waren.
Ingehaald door de realiteit
Terwijl ik stapels notitieblokken vulde met bouwstenen, landkaarten en tijdlijnen, dreigde de actualiteit me in te halen. Toen ik begin juli 2018 een weekje in Cambridge was om aan Leegland te schrijven, zag ik met eigen ogen hoe extreem droog het er was. De gazons in de parken waren er geel en de bomen begonnen al te verkleuren. Ondertussen was Donald Trump president geworden, kwam Brexit steeds dichterbij en gingen jongeren massaal de straat op voor een beter klimaat. Vrijwel dagelijks waren er beelden te zien van wanhopige vluchtelingen, zwervend door Europa en drijvend in gammele bootjes op zoek naar een beter leven. Elke keer als ik verder schreef aan Leegland, besefte ik dat de wereld die ik had gebouwd zomaar een realistisch toekomstbeeld zou kunnen worden. Een beangstigend idee.
Pandemie!
Groningen, maart 2020
Maar de grootste schok kwam begin maart 2020 toen ik Leegland aan Anton Scheepstra van Uitgeverij Passage durfde te laten lezen. Op zondag 15 maart leverde ik het manuscript in: het weekend dat we in lockdown gingen vanwege het coronavirus. Opeens leek de werkelijkheid akelig veel op mijn verzonnen toekomst. Want in Leegland komt ook een virus voor. Dat er uitgerekend nu een pandemie zou uitbreken, had ik natuurlijk nooit kunnen verzinnen. Ik hoop van harte dat de duistere wereld van de Republiek Nieuw-Nederland fictie blijft. Daar kunnen we met z’n allen voor zorgen. Of is het al te laat?
Nawoord in 2021
Januari 2021. Gisteravond hebben Trumpsupporters, aangemoedigd door Trump zelf, het Capitool bestormd. De hele avond zat ik met open mond naar CNN te kijken. En ik dacht aan hoe fragiel onze democratie is. Hoe gemakkelijk een land kan afglijden richting dictatuur. En hoe eng het is als één volksmenner zoveel mensen op de been krijgt om blindelings te doen wat hij wil. Ik heb tijdens het schrijven van Leegland vaak gedacht dat mijn verhaal werd ingehaald door de realiteit. Gisteravond was weer zo’n moment. Vandaar dit nawoord. Lees Leegland, leer ervan en zorg ervoor dat onze toekomst niet gaat lijken op de wereld die ik heb bedacht.
